Honden fokken: waarom, en waarom niet?

Honden fokken: waarom, en waarom niet?

Wie enig verantwoordelijkheidsgevoel en dierenliefde heeft, neemt het fokken van honden zeer serieus. Tenslotte ben je zo maar verantwoordelijk voor 80 jaar hondenleven (per nest) of meer.

Nederland, Europa en de wereld hebben te maken met een gigantisch hondenoverschot. Massa's honden in ons land en daarbuiten hebben geen thuis. Ze worden gedood omdat ze overtollig zijn of zitten in een hok te wachten op die ene kans. Mijns inziens is het lot van deze dieren ons aller verantwoordelijkheid. Er moet dan ook wel een heel goede reden zijn om nog meer honden op de wereld te zetten; elke pup die gefokt wordt verkleint immers de kansen van deze honden op een goede toekomst. Het is gemakkelijk om daarvoor je hoofd in het zand te steken en je verantwoordelijkheid te ontkennen, maar hoe je het ook wendt of keert: er is een eindig aantal plekken voor honden in ons land.

Alleen maar een nest fokken omdat het zo leuk lijkt is dus absoluut niet voldoende reden.


Waarom fokken?

Als je het doet, doe het dan goed.
Bij goed fokken horen naar mijn idee een aantal dingen:
het nest moet echt iets toevoegen aan wat er aan honden al rondloopt op deze aarde, er moet echt behoefte aan zijn (voldoende serieus geïnteresseerde nieuwe eigenaren) en er moet gegarandeerd kunnen worden dat er alles aan gedaan is om zo gezond mogelijke pups te fokken.

Daarnaast moet het vervolgtraject na de geboorte natuurlijk zo perfect mogelijk zijn: de juiste opvoeding, uitgebreide socialisatie, de juist medische zorg (enten, ontwormen en chippen is wel het minimale), goed uitzoeken wie wel en niet geschikt is als nieuw baasje voor de pups, levenslange nazorg voor als er ooit een van de honden of baasjes in de problemen komt etc.

Om honden te fokken die echt iets toevoegen aan de honden die er al zijn moet er eigenlijk een behoorlijk goed omschreven fokdoel zijn. Bijvoorbeeld het verbeteren van een ras, het terugbrengen of in stand houden van een ras dat het waard is te behouden etc. Om dit goed en serieus te kunnen doen is veel kennis en inzicht in de genetica van honden nodig. Daarvoor zijn het volgen van een aantal cursussen en/of uitgebreide zelfstudie en veel contacten met kenners van het ras eigenlijk onontbeerlijk.

Om zo gezond mogelijk honden te fokken moet er natuurlijk in de eerste plaats goed gekeken worden naar de gezondheid van de ouderdieren. Uitzoeken wat voor het ras de specifieke kwalen zijn waarop gelet moet worden en daar door een specialist op het vakgebied de hond op professionele wijze op laten testen is dan een absolute vereiste. Echter, alleen kijken naar de honden zelf is niet genoeg. Een hond kan drager zijn van een genetische afwijking zonder dat dat zichtbaar is. Die afwijking kan wèl makkelijk worden doorgegeven en tot uiting komen bij de pups. De enige manier om dit zo goed mogelijk af te vangen is om onderzoek te doen naar de familie van de hond. Dat kan eigenlijk alleen goed aan de hand van een stamboom. Daarop zijn alle voorouders en andere familieleden terug te vinden, en door van al die honden uit te zoeken hoe het staat met hun gezondheid kan een veel completer beeld worden gevormd van het genetisch materiaal dat in de lijn zit en de afwijkingen die erin voorkomen. Van een hond zonder stamboom zal het vrijwel altijd onmogelijk zijn om voldoende informatie te kunnen verzamelen hierover. Een stamboom is dan ook eigenlijk absolute noodzaak (niet voldoende, maar wel een eerste vereiste!) om op een goede manier een nest te kunnen fokken.

Lang niet elke hond is geschikt om mee te fokken. De kans is zeer groot dat, als de hond niet specifiek met dat doel is uitgezocht, de hond helemaal niet uitmuntend genoeg is om mee te fokken. En zelfs als de hond wèl is aangeschaft met dit specifieke doel is er een gerede kans dat in de loop der tijd toch blijkt dat de hond toch niet geschikt is. Dat maakt het dier natuurlijk niet minder leuk, lief of waardevol voor de baas, maar zet wel een definitieve streep door de plannen van een goede fokker. Naast alle gezondheidstests kan de hond uitbrengen op een aantal shows een goede kijk geven op de uiterlijke kwaliteiten van de hond.

Als de teef al wel geschikt is om mee te fokken is het nog geen eenvoudige taak om de juiste reu erbij te zoeken. Hetzelfde ras, stamboom en gezond van lichaam en karakter zijn natuurlijk eerste vereisten, maar er komt nog meer bij kijken. Immers, een goede fokker werkt naar een bepaald doel toe. Een goede fokker weet wat de zwakke punten zijn van de teef en zoekt daarbij een reu die in die punten juist sterk is, zodat de pups als het goed is nog beter worden dan de ouders.


De consequenties voor de teef

Een nest krijgen is voor een teef zeker niet zonder gevaren.
De hond kan komen te overlijden tijdens of na de bevalling (door complicaties bij de geboorte, of bijvoorbeeld aan eclampsie als de pups er eenmaal zijn). Er zijn helaas voldoende verhalen bekend waarbij de dierenarts met bijvoorbeeld een spoedkeizersnede de moeder maar ternauwernood, of helaas niet meer, weet te redden. Vaak betekent dat ook de dood van een of meer pups.

Het kan ook voorkomen dat de moederhond de pups verstoot. Dat betekent dan dat alle pups om de 2 uur met de fles moeten worden gevoed (iets dat per pup al snel 10-15 minuten duurt). En dan niet alleen overdag maar ook in de nacht, en dat niet een paar dagen maar enkele weken.


De consequenties voor de fokker

Het is zeker niet allemaal rozengeur en maneschijn. Er kan van alles mis gaan met de teef en/of de pups, en als dat gebeurt zorgt dat natuurlijk voor veel verdriet en ellende. Daarbij kan een onverwacht medisch probleem voor torenhoge dierenartsrekeningen zorgen. Een financiële reserve is dus eigenlijk al noodzaak.
Het goed opvoeden van een nest kost zeer veel tijd. Te combineren met een normale baan is dat al niet. Dat betekent dus dat er misschien ettelijke weken vakantie moet worden opgenomen om voldoende tijd in de dieren te kunnen steken. Een goede fokker neemt levenslang de verantwoordelijkheid voor de door hem gefokte dieren. Dat betekent dus dat als er een hond in de problemen komt, bijvoorbeeld niet bij de eigenaars kan blijven, er ook na 5 jaar nog een beroep op de fokker kan worden gedaan voor een oplossing voor het probleem.


"Ik heb al mensen die wel een pupje willen"

De ervaring leert dat zeker de helft daarvan afvalt als puntje bij paaltje komt. Zelfs bij zeer serieuze fokkers gebeurt dat. Het is vast wel mogelijk om alle hondjes kwijt te raken, bijvoorbeeld als ze voor een schijntje (onder kostprijs) op marktplaats worden gezet. Echter, nog een beetje kritisch zijn op de baasjes en kunnen beslissen waar je wel en niet een hond wilt plaatsen is er dan eigenlijk niet meer bij. Dan blijf je er mee zitten.
Het vinden van een juiste baas voor een kruising is veel moeilijker dan voor een rashond. Er zijn mensen die een heel vastomlijnd idee hebben van welke hond bij ze past. De meesten daarvan zullen uitkomen bij een specifiek ras dat aan al hun eisen voldoet.


Mensen die een kruising willen zijn vaak veel minder specifiek. Ze hebben helaas ook vaak veel minder doorgedacht over het hebben van een hond, en wat er wel of niet bij hun past. Daarnaast is het voor de fokker van de kruisingpups veel moeilijker om te omschrijven tot wat voor dieren de pups zullen uitgroeien. Juist doordat het een kruising is kan het met zowel het uiterlijk als het karakter vaak nog alle kanten op. Alle combinaties van de eigenschappen van de ouderdieren zijn in principe mogelijk, en dat terwijl sommige eigenschappen juist als ze gecombineerd worden grote problemen kunnen opleveren waar lang niet elke baas goed mee om kan gaan.



"Ja maar ik heb/ken een hond met stamboom en die is niet gezond"

Niet elke hond met stamboom is ook goed gefokt. Alleen die stamboom is absoluut niet voldoende. Als er een slechte combinatie wordt gemaakt is de kans groot dat er genetische afwijkingen in de dieren worden gefokt.
En natuurlijk, zelfs bij wèl zeer zorgvuldig gefokte pups kan er een keer iets mis gaan. De kans daarop zal echter wel vele malen kleiner zijn als er van te voren alles uit de kast gehaald is om honden te fokken met een zo goed mogelijke genetische basis. Daarbuiten blijft het werken met levende have, waarvan je niet alles in de hand hebt.


"Ik wil graag een zoon/dochter van mijn hond"

Heel vaak loopt dit uit op een teleurstelling. Een hondenkind is, net als een mensenkind, niet hetzelfde als de vader of moeder. De pup zal zeker op een aantal punten anders zijn dan de moeder of vader. Daarbij is het nogal egoïstisch om, omdat er een wens is voor één specifiek pupje, een heel nest op de wereld te zetten. Wie een hond met een bepaald karakter en/of uiterlijk zoekt kan veel beter op zoek gaan naar een reeds bestaande hond die aan die eisen voldoet.


"Kruisingen zijn gezonder"

Absoluut onwaar. Ik denk dat veel mensen dat denken omdat ze ooit iets hebben gehoord over evolutie en genenpools etc., maar dat verhaal gaat helemaal niet op.
Om de sterkste nakomelingen te krijgen moeten de sterkste honden puppies krijgen. Als je het helemaal doortrekt betekent dat dat je alle honden uit de buurt optrommelt, ze op het hondenveldje samen laat leven (en zichzelf onderhouden) en dan afwacht tot de sterkste reu en sterkste teef zich manifesteren. Alleen daarvan mogen er dan puppies komen, waarvan ook nog eens een deel het niet zal redden en er wordt dan dus ook niet bijgevoerd en ingegrepen en wat dies meer zij. Als dit een aantal generaties kan gebeuren begint dat in de buurt te komen van "de natuur zijn gang laten gaan", en in theorie zou je dan de sterkste pups kweken. Het verdient alleen ethisch geen schoonheidsprijs.

Wat juist met goed stamboomonderzoek en een strenge selectie wel kan, is het "de natuur zijn gang laten gaan" zo goed mogelijk benaderen. Zonder de keiharde consequenties, maar gewoon op papier uitzoeken wie de sterkste zijn. Met het beste lijf en het beste karakter. En die dan op gecontroleerde wijze pups laten voortbrengen onder zo gunstig mogelijke omstandigheden.

Ik denk ook dat vele mensen denken dat kruisingen gezonder zijn omdat de kruisingen die ze in de praktijk zien vaak veel meer "gemiddelde" honden zijn. Een aardig deel van de kwalen komt voort uit het fokken van extremiteiten. Groter, zwaarder, te veel vel, of juist heel klein met een schedeltje waar de ogen en het gebit nauwelijks meer in passen.
Als je zo'n hond, zeker als het een niet al te best gefokt exemplaar is, afzet tegen een veel minder extreme kruising zal die kruising een aardige kans maken gezonder te zijn. Dat komt dan echter niet doordat het een kruising is, maar doordat het een heel andere hond is qua bouw.


"Het is natuurlijk voor de teef om een keer een nest te krijgen"

Het is helemaal niet natuurlijk voor elke teef om een nest te krijgen. In een roedel wolven bijvoorbeeld zal alleen de sterkste teef pups krijgen. De rest van de groep helpt om die groot te brengen. Mocht een van de ranglagere teven al drachtig raken, dan is de kans dat zij en de pups daarom worden aangevallen door de alphateef zeer groot.

Daarbij zorgt het voor een gigantische vermeerdering van het aantal honden als elke teef een nest zou krijgen. Een klein rekensommetje: als elke teef als ze twee jaar oud is een nest van 8 pups zou krijgen, (en die pups krijgen ook weer pups zodra ze twee jaar oud zijn), zorgt dat voor een (ruime) verviervoudiging van het aantal honden per twee jaar. Voor zoveel honden is er helemaal geen plek. Zeker niet aangezien wij allen natuurlijk steeds beter voor onze honden zorgen, zodat ze gelukkig lang leven en er weinig honden vroegtijdig dood gaan.



Als de teef al gedekt is

Als de bevruchting van de teef al heeft plaatsgevonden, of het nu oorspronkelijk wel zo bedoeld was en toch achteraf geen goed plan bleek of het gaat om een "ongelukje", dan zijn er nog een aantal opties om het nest niet te laten komen. Binnen een paar dagen na de dekking, op de 3e en 5e dag erna, kan een dierenarts een "morning after prik" geven. De bevruchte eitjes zullen zich dan niet nestelen in de baarmoeder. Deze prik is niet geheel zonder bijwerkingen. Met name als het vaker gegeven wordt, ontstaat er een wat verhoogd risico op tumoren aan de melkklieren.

Een andere optie is om in de beginfase (eerste weken) van de dracht te kiezen voor castratie van de teef. Daarbij wordt dan de gehele baarmoeder, inclusief de embryo's (die in een vroeg stadium nog niet leven), verwijderd. Een redelijk drastische ingreep, maar wel met bijkomende voordelen: kansen op baarmoederontstekingen en baarmoederkanker worden weggenomen, en indien het een "ongelukje" was kan het in ieder geval niet nogmaals gebeuren. Castratie van de teef kan wel van invloed zijn op het karakter en bijvoorbeeld het eetgedrag en de vacht. Elders op dit forum is daarover veel informatie te vinden. Persoonlijk zou ik de voordelen in dit geval (geen onnodige pups, en verkleind risico op ziektes voor de teef) ruimschoots vinden opwegen tegen de mogelijke nadelen.


Geschreven door Jelle

dat is een goed stuk valerie!